تابلو برق صنعتی یکی از مهم ترین اجزای سیستم های توزیع و کنترل برق در محیط های صنعتی است که نقش کلیدی در حفاظت، کنترل و مدیریت جریان برق ایفا می کند. انواع تابلو برق صنعتی بر اساس نوع کاربرد، محل نصب و سطح ولتاژ به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که هرکدام بسته به نیاز پروژه، طراحی و تجهیز می گردند.
داخل این تابلوها، تجهیزات تابلو برق صنعتی مانند کلیدهای قدرت، قطع کننده ها، رله ها، نمایشگرها، ترمینال ها و سایر قطعات الکتریکی با چینشی منظم و استاندارد نصب می شوند تا عملکردی ایمن و قابل اطمینان را تضمین کنند. در ادامه، به معرفی انواع تابلو برق صنعتی و فهرستی از تجهیزات پرکاربرد آن خواهیم پرداخت.
انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ساخت
یکی از معیارهای مهم در دسته بندی انواع تابلو برق صنعتی، نحوه ساخت و طراحی آن هاست. ساختار تابلو برق نه تنها در شکل ظاهری بلکه در نوع نصب و چیدمان تجهیزات تابلو برق صنعتی نیز تاثیر دارد. در ادامه با رایج ترین مدل های تابلو برق صنعتی از لحاظ ساخت آشنا می شوید:
- تابلو برق فلزی محفوظ (Metal Enclosed): این نوع تابلو دارای محفظه ای کاملاً فلزی است که کلیه تجهیزات درون آن نصب می شوند. بدنه فلزی به زمین متصل می شود تا ایمنی سیستم را افزایش دهد.
- تابلو برق با روکش فلزی (Metal Clad): محفظه های داخلی این تابلو کاملاً از یکدیگر جدا هستند؛ این موضوع مانع انتقال خطا از یک بخش به بخش دیگر می شود و ایمنی بیشتری فراهم می کند.
- تابلو برق کشویی (Withdrawable): تجهیزات در این مدل به صورت کشویی نصب شده اند که امکان تعمیر و سرویس سریع تر و ایمن تری را فراهم می سازد. اغلب در کنترل موتورها کاربرد دارد.
- تابلو برق مدل Compartment Type: زیرمجموعه ای از تابلوهای Metal Enclosed است اما محفظه ها به صورت جدا از هم ساخته نمی شوند. برای محیط های صنعتی با فضای محدود گزینه مناسبی است.
- تابلو برق رک (Rack): طراحی این تابلو به شکل قفسه ای است و برای نصب تجهیزات کنترلی، مخابراتی و الکترونیکی کاربرد دارد. دسترسی آسان به تجهیزات از ویژگی های آن است.
- تابلو برق Swing: مشابه مدل رک است با این تفاوت که یک درب شیشه ای متحرک دارد. این ویژگی امکان مشاهده آسان تجهیزات را فراهم می کند و کاربرد آن بیشتر در پروژه های پیشرفته تر است.
برای مطالعه : اینورتر کمپرسور چیست و چه تفاوتی با کمپرسور روتاری دارد؟
انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ جنس
در طراحی و تولید انواع تابلو برق صنعتی، انتخاب جنس بدنه یکی از عوامل کلیدی به شمار می رود؛ چرا که جنس محفظه نقش مهمی در محافظت از تجهیزات تابلو برق صنعتی در برابر شرایط محیطی دارد. بسته به محل نصب تابلو، میزان رطوبت، دمای محیط، و نوع کاربرد، از متریال های مختلفی برای ساخت بدنه تابلو استفاده می شود. در ادامه با رایج ترین جنس های بدنه تابلو برق صنعتی و ویژگی های آن ها آشنا می شوید:
- فولاد ضد زنگ و فولاد کربنی
این فلزات از گزینه های پرکاربرد در ساخت تابلو برق هستند. فولاد ضد زنگ در برابر خوردگی مقاوم است، در حالی که فولاد کربنی اقتصادی تر است اما نیاز به رنگ آمیزی یا گالوانیزه شدن دارد. این نوع تابلوها شکل پذیر و مناسب برای طراحی های سفارشی اند. - آلومینیوم
آلومینیوم به دلیل وزن سبک، مقاومت در برابر خوردگی و قیمت مناسب، در محیط های مرطوب و صنعتی پرکاربرد است. آلومینیوم گرید دریایی برای شرایط سخت تری مانند سواحل یا کشتی ها به کار می رود. - استیل
تابلوهای ساخته شده از استیل ضد زنگ، دوام بالایی در برابر زنگ زدگی دارند و اغلب در صنایع غذایی یا مکان هایی که شستشوی مکرر موردنیاز است، استفاده می شوند. - پلی کربنات
این نوع پلاستیک ترموپلاستیک، سبک، مقاوم در برابر ضربه و قابل ماشین کاری آسان است. تابلوهای پلی کربناتی در محیط هایی با ساییدگی بالا و نیاز به مشاهده داخل تابلو بدون باز کردن درب کاربرد دارند. - فایبرگلاس
فایبرگلاس بسیار مقاوم در برابر خوردگی، ضربه و مواد شیمیایی است و حتی در برخی مدل ها قابلیت ضد غوطه وری در آب دارد. اما در برابر نور خورشید ضعیف تر است و سختی آن ساخت را دشوار می سازد. - کامپوزیت
جدیدترین نوع بدنه تابلو برق، ساخته شده از الیاف شیشه و رزین است. این تابلوها بسیار مقاوم، عایق الکتریکی، ضد UV، ضد زنگ، ضد حریق و دارای طول عمر بالای ۳۰ سال هستند، که آنها را گزینه ای ایده آل برای شرایط خاص و طولانی مدت می کند.
بیشتر بخوانید : نحوه تنظیم و سیم کشی اینورتر در سیستم های صنعتی
انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ولتاژ
در دسته بندی انواع تابلو برق صنعتی، یکی از مهمترین فاکتورها، میزان ولتاژی است که تابلو باید پشتیبانی کند. این موضوع مستقیماً بر نوع تجهیزات تابلو برق صنعتی، طراحی داخلی، نوع کلیدها و سیستم های حفاظتی تأثیر می گذارد. بر این اساس، تابلوهای برق صنعتی به سه گروه کلی تقسیم می شوند:
- تابلو برق با ولتاژ پایین (LV): این نوع تابلو برق ها برای سیستم هایی با جریان حداکثر ۱ کیلوولت طراحی شده اند. معمولاً شامل کلیدهای قطع و وصل، رله ها، تجهیزات اندازه گیری و کنترلی هستند و در پروژه های ساختمانی، صنعتی سبک و شبکه های توزیع داخلی کاربرد دارند. در دو نوع ایستاده ثابت و ایستاده کشویی تولید می شوند.
- تابلو برق با ولتاژ متوسط (MV): تابلوهایی با ظرفیت بین ۱ تا ۳۶ کیلوولت که در محیط های صنعتی بزرگ تر و پست های برق کاربرد دارند. این تابلوها می توانند جریان های القایی و خازنی را سوییچ کنند و در صورت اتصال کوتاه، مدار را قطع نمایند. اجزای اصلی آن ها شامل رله، ترانسفورماتور جریان و ولتاژ، و کنتاکتور فشار متوسط است.
- تابلو برق با ولتاژ بالا (HV): این تابلوها برای سیستم هایی با ولتاژ بالای ۳۶ کیلوولت به کار می روند و به دلیل حساسیت بالا، دارای تجهیزات حفاظتی و ایمنی پیشرفته تری هستند. معمولاً در شبکه های انتقال برق و ایستگاه های فشار قوی نصب می شوند و نقش کلیدی در پایداری و ایمنی سیستم دارند.
انواع تابلو برق صنعتی از نظر محل نصب
در انتخاب و طراحی انواع تابلو برق صنعتی، محل نصب یکی از عوامل کلیدی و تاثیرگذار است. چرا که شرایط محیطی می تواند بر جنس بدنه، درجه حفاظت (IP)، و حتی نوع تجهیزات تابلو برق صنعتی تأثیر بگذارد. از این رو تابلوهای برق صنعتی از نظر محل نصب به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
1. تابلو برق داخلی (Indoor)
این نوع تابلوها در فضاهای بسته مانند داخل سوله ها، اتاق های برق، یا سالن های صنعتی نصب می شوند. چون در معرض مستقیم عوامل محیطی مثل باران یا نور خورشید نیستند، معمولاً نیاز کمتری به محافظت ضدآب یا ضد UV دارند، اما همچنان باید از نظر تهویه، ایمنی و دسترسی مناسب طراحی شوند.
2. تابلو برق فضای باز (Outdoor)
این تابلوها در محیط های بیرونی نصب می شوند و باید مقاومت بالایی در برابر عوامل جوی مانند باران، گردوغبار، نور خورشید و تغییرات دمایی داشته باشند. بدنه آن ها معمولاً از جنس ضدزنگ یا کامپوزیت با درجه حفاظت بالا طراحی می شود تا از تجهیزات تابلو برق صنعتی داخل آن به خوبی محافظت کند.
انواع تابلو برق صنعتی از لحاظ ایستایی
در طراحی و نصب انواع تابلو برق صنعتی، نحوه ایستایی تابلو یکی از نکات مهمی است که بسته به محل اجرا و نوع تجهیزات تابلو برق صنعتی انتخاب می شود. این تقسیم بندی به نوع استقرار تابلو اشاره دارد و روی سهولت دسترسی، ایمنی و حتی فضای اشغالی تاثیر دارد. تابلوهای برق از نظر ایستایی به دو نوع کلی تقسیم می شوند:
1. تابلو برق ایستاده (Free-standing / Self-standing)
این تابلوها به صورت مستقل روی زمین نصب می شوند و نیازی به تکیه گاه یا مهار توسط سازه های دیگر ندارند. معمولاً در پروژه های صنعتی، سالن های تولید یا اتاق های برق کاربرد دارند و فضای کافی برای نصب تجهیزات بزرگتر را فراهم می کنند.
2. تابلو برق دیواری (Wall-mounted)
این تابلوها روی دیوار نصب می شوند و برای فضاهای کوچک تر یا بخش هایی که محدودیت کف وجود دارد، گزینه مناسبی هستند. اگر تابلو روی سطح دیوار نصب شود، آن را روکار (Surface-mounted) می نامند. اگر داخل دیوار تعبیه شود، توکار (Flush mounted / Recessed mounted) نامیده می شود. این تابلوها بیشتر در محیط های اداری، تجاری و پروژه های ساختمانی کاربرد دارند.
لیست تجهیزات و لوازم تابلو برق های صنعتی
تابلو برق های صنعتی برای مدیریت ایمن و کارآمد جریان برق در صنایع ضروری هستند. در ادامه به مهم ترین تجهیزات تابلو برق صنعتی اشاره می کنیم:
- کنتاکتورها: کنتاکتورها برای قطع و وصل جریان در مدارهای قدرت استفاده می شوند و در کنترل موتورها و بارهای سنگین کاربرد دارند.
- فیوزها: فیوزها از مدار در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه محافظت می کنند. فیوزهای مینیاتوری و کاردی از انواع رایج هستند.
- کلیدهای مینیاتوری (MCB): کلیدهای مینیاتوری برای حفاظت دقیق تر از مدارها در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه طراحی شده اند.
- رله ها: رله های حفاظتی و زمانی برای کنترل و ایمنی مدارهای فرمان استفاده می شوند.
- ترمینال ها: ترمینال ها برای اتصال ایمن و منظم سیم ها در تابلو به کار می روند.
- شینه ها (Busbar): شینه های مسی یا آلومینیومی برای توزیع جریان الکتریکی در تابلو استفاده می شوند.
- نمایشگرها و چراغ های سیگنال: این تجهیزات برای نمایش وضعیت سیستم و تشخیص سریع خطاها کاربرد دارند.
- PLC: کنترل کننده های منطقی قابل برنامه ریزی برای اتوماسیون فرآیندهای صنعتی استفاده می شوند.
- تجهیزات حفاظتی: کلیدهای محافظ جان (RCD) و سیستم های ارتینگ برای ایمنی افراد و تجهیزات ضروری هستند.
- ملحقات: ریل، باکس های محافظ، ترانس جریان و پوش باتن ها از دیگر اجزای تابلو هستند.
همچنین بخوانید : اینورتر کمپرسور چیست و چه تفاوتی با کمپرسور روتاری دارد؟
نتیجه گیری
در دنیای امروز که اتوماسیون و ایمنی نقش حیاتی در صنایع مختلف ایفا میکنند، طراحی دقیق و انتخاب هوشمندانه تابلو برق صنعتی دیگر یک انتخاب لوکس نیست، بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر برای حفظ بهره وری، ایمنی و پایداری سیستم های برق رسانی است.
شناخت دسته بندی های مختلف تابلو برق از لحاظ ساخت، ولتاژ، محل نصب، جنس بدنه و ایستایی، به مهندسان و طراحان این امکان را می دهد تا متناسب با شرایط پروژه، بهترین گزینه را انتخاب کنند. همچنین استفاده از تجهیزات هوشمند و قابل اعتماد مانند پی ال سی میتسوبیشی در کنار دیگر اجزای کلیدی تابلو برق، نقش مهمی در اتوماسیون دقیق و کنترل پیشرفته فرایندهای صنعتی ایفا می کند و موجب افزایش راندمان و کاهش خطای انسانی در سیستم های صنعتی می شود.
در ادامه بخوانید : مناسب ترین پی ال سی میتسوبیشی برای پله برقی